Vocaal Ensemble Sancti Cordis Roeselare

december 2011

Logo Hartje

Jaargang 25, nummer 6 december 2011

Vanwaar komen we? (22)

Liesbet woont in Korbeek–Lo.

Evenals Lovenjoel en Opvelp is Korbeek–Lo een deelgemeente van het Brabantse Bierbeek. Het is een landelijk woondorp aan de spoorweg Leuven–Luik, op de overgang van het Hageland en het Haspengouwse plateau. Op de heuvelrug in het Noorden ligt o.a. de Predikherenberg en de St.–Martensberg.
De H.–Kruiskerk, in bak– en zandsteenarchitectuur, heeft een laatgotisch koor met barokinslag en een eenbeukig vroegclassicistisch schip.
Het dorp bezit verschillende fraaie hoevecomplexen uit de 18de eeuw, zoals het Heilige Geesthof, met een deels nog Romaanse kapel die sinds 1943 beschermd is. Er is ook het Bergenhof en enkele rijkere landhuizen (19de–20ste eeuw), zoals het Hof van Hoeilaart, het Sparrenhof, het Kasteel van Korbeek en het Kasteel van Dieudonné. Achter de vijvers van de Parkabdij ligt de 18de–eeuwse afspanning De Spaanse Kroon. Nabij het station, maar op het grondgebied van Bierbeek, ligt de psychiatrische kliniek St.–Camillus.

Portretgalerij (31)

Michael Haydn (1737–1806)

Met Kerstmis voeren we de Missa sub titulo Sti. Leopoldi van Johann Michael Haydn uit. In het decembernummer 2001 van ´t Hartje (tien jaar geleden zongen we ook deze mis) verscheen in de rubriek Portretgalerij (nr. 6) een summier overzicht van het leven van deze componist. Zo ook in het oktobernummer van 1992, toen we met Kerstmis deze mis voor het eerst uitvoerden. Het volgende ter aanvulling of ter opfrissing.

Johann Michael Haydn werd op 14 september 1737 geboren in Rohrau (Oostenrijk). Hij was een broer van de meer bekende Joseph Haydn. Hun vader, Mathias, was wagenmaker en een vooraanstaand persoon in de gemeentepolitiek. Haydn´s moeder was werkzaam als kok bij graaf Harrach. Vader Mathias was een enthousiaste volksmuzikant die ook harp speelde. Hij zorgde ervoor dat zijn kinderen leerden zingen.

Zo begon ook Michael zijn muzikale loopbaan, in het spoor van zijn broer, als koorknaap bij de Stephansdom te Wenen. Zijn leermeester Reutter was zo gefascineerd door het zangtalent van Michael dat hij aan zijn vader liet weten dat, zelfs al had hij twaalf zonen, hij ze allen als leerling zou willen. Toen zijn stem volwassen werd, moest Michael het koor verlaten en ging hij zich helemaal toeleggen op het componeren.

Kort nadat Michael de koorschool verlaten had, werd hij benoemd tot kapelmeester, eerst in Nagyvárad en later in Salzburg. Daar zou hij gedurende 43 jaar blijven werken. Hij schreef er meer dan 360 composities kerkmuziek, een aantal symfonieën en kamermuziek.

In 1768 trouwde hij de zangeres Maria Magdalena Lipp. Hoewel hij goed bevriend was met Wolfgang Amadeus Mozart (die een hoge dunk had van Michaels werk), werd Michaels vrouw niet aanvaard in de familie Mozart.

Michael verbleef zijn hele leven in de schaduw van zijn broer Joseph. Deze vond evenwel dat Michaels religieuze werken superieur waren aan de zijne. Ook toen Michael een lucratieve en eervolle positie aangeboden kreeg door de Esterházys en de groothertog van Toscane, vroeg hij zijn broer Joseph in Wenen om advies. Uiteindelijk verkoos hij toch in Salzburg te blijven. Tot zijn leerlingen behoorden Carl Maria von Weber en Anton Diabelli.

Michael stierf in Salzburg op 10 augustus 1806, bijna 69 oud.

Muzikaal alfabet (14)

O

  • Octaaf
    • Achtste toon in een toonladder. Is dus dezelfde als de eerste.
  • Octet
    • Muziekstuk voor acht instrumenten of acht stemmen.
  • Opera
    • Een heel belangrijk genre van de Westerse muziek. Het ontstond in Italië omstreeks 1600. De vroegst gekende opera is Dafne (nu verloren gegaan) van Jacopo Peri.
  • Operette
    • Dit muzikaal genre is afgeleid van de komische opera. Het is een licht muzikaal werk, gebaseerd op frivole en soms satirische thema’s. De oorsprong van de operette ligt in het Parijs en het Wenen van de 19de eeuw.
  • Opus
    • Latijn voor werk of compositie. Dikwijls afgekort tot op. Opusnummers staan in chronologische volgorde.
  • Oratorium
    • Een muzikaal drama, voor zang en orkest of orgel, gedeeltelijk in verhalende trant.
      Het heeft een ernstige, meestal bijbelse inhoud.
      Onder de beroemdste en mooiste oratoriums rekenen we zeker The Messiah van Händel, Die Schöpfung van Haydn en het Weihnachts–Oratorium van Johann Sebastian Bach.
  • Ouverture
    • Instrumentaal voorspel van een opera.

Cecilia bleef doof voor bruiloftsmuziek ...

Op 22 november is er feest in talrijke fanfares, orkesten, koren en muziekverenigingen, want dan staat Cecilia op de heiligenkalender. Zij is vanouds de patrones van de muzikanten, muziekliefhebbers en instrumentenbouwers. Op zich heeft deze martelares uit de derde eeuw echter weinig met muziek te maken.

Volgens een vrome legende had de adellijke vrouw zich als maagd aan God toegewijd, maar werd ze tegen haar wil uitgehuwelijkt aan de heiden Valerianus. Onder haar invloed bekeerden hij en zijn broer zich tot het christendom. Zij wijdden zich aan de verzorging van de martelaren en deelden aalmoezen uit, terwijl Cecilia het geloof verkondigde. De drie werden evenwel onder bewaking gesteld. De twee broers werden onthoofd nadat hun bewaker tot het christendom was overgegaan. Cecilia werd in haar woning omgebracht. Stervend maakte ze heel haar bezit over aan de Kerk.

Eéén zin uit de legende werd de aanleiding om haar tot patrones van de muziek te maken. Terwijl ze onder dwang naar het huis van haar bruidegom werd gevoerd, bleef ze doof voor de muziek die daar werd gemaakt en bad ze in haar hart tot God om haar maagdelijkheid te bewaren. Cantatibus organis staat er in het Latijn, wat wil zeggen: "terwijl er muziek van allerlei instrumenten weerklonk". Dit werd later begrepen als: "terwijl ze het orgel bespeelde". Zo werd Cecilia van een vrouw die bad terwijl de anderen muziek maakten, tot iemand die zichzelf bij haar gebed aan het orgel begeleidde.

Terwijl Cecilia al in de vroegchristelijke kunst werd voorgesteld als martelares, vinden we haar pas in de vijftiende eeuw afgebeeld als muzikant. Soms bespeelt ze zelf een instrument (orgel, spinet, klavecimbel, luit of cello), soms begeleiden engelen haar bij het zingen.

Ceciliafeest 2011

Ons jaarlijks Ceciliafeest werd voor de 8ste keer ingezet in de Sint–Amandskerk. Dit jaar met de uitvoering van de Caeciliamesse van Robert Führer.

Voor de 6de keer op rij trok even later een autokaravaan feestvierders richting Cofar. Aangezien de vertrouwde zaal Optimé niet beschikbaar was, werden we door het feestcomité onthaald in de zaal Yquem. Na het aperitief wachtte ons daar een verkwikkende maaltijd. Het getater en geklets overstemde ruimschoots het geluid van mes en vork.

Toen werd het even stil: de dirigent leidde de traditioneel geworden act in. Het zou iets heel ernstigs worden deze keer, een soort symfonie! Daarmee werd het thema van dit jaar nog eens in de verf gezet. Het befaamde ensemble SCBO (het Sancti Cordis Bassen Orkest) bracht een eigen arrangement van de Speelgoedsymfonie, ook wel Kindersymfonie genoemd, van Leopold Mozart. De normale bezetting voor deze compositie bestaat uit een aantal traditionele instrumenten, zoals violen, celli, een contrabas, een hoorn, een trompet, maar ook uit speelgoedinstrumenten, zoals een koekoeksfluit, een kleine trom en een ratel. Het arrangement, ontsproten aan het muzikale brein van onze dirigent, werd opgevoerd in aangepaste outfit, met volgende bezetting:

  • Hae Kwon: viool
  • Jan en Dirk W.: boomwhackers
  • Antoon: watereendje

Het geschenk dat de koorleden dit jaar kregen, kan op regenachtige dagen, dankzij het opgedrukte logo, sluikreclame voor ons koor zijn. Het dient niet, zoals boze tongen beweerden, om ons tijdens de repetities af te schermen van de banbliksems van de dirigent als we vals zingen!

De spijsvertering werd geactiveerd met enkele danspassen. Ceremoniemeester Jan wilde iedereen op de dansvloer. Het geschoolde danspaar Dirk en Mariette oogstte heel wat bijval. Het feest duurde tot in de kleine uurtjes.

Stille nacht, heilige nacht ...:
een romantisch succesverhaal

Met Kerstmis mag deze "evergreen" zeker niet ontbreken.

Zowel van oudsher bekende middeleeuwse kerstliederen als latere melodieën vonden hun weg naar de eenentwintigste eeuw. Talrijke componisten met naam en faam bewerkten kerstliederen voor koor of voor zang en klavier. Wetenschappelijke studies en uitgaven zagen het licht vanaf het einde van de negentiende eeuw. Daarnaast bleef kerst componisten inspireren tot nieuwe melodieën, die vaak volks van inslag waren en soms ontzettend populair werden, tot over de grenzen heen. Het meest frappante voorbeeld is ongetwijfeld het Stille nacht, heilige nacht uit de vroege negentiende eeuw. Voor sommigen een onweerstaanbare hit, voor anderen een irritante smartlap. Het is opvallend hoe populair vaak samengaat met legendevorming, een blijkbaar aangeboren drang om prestige te verlenen aan wat het volk koestert en bewondert. Dat het lied in 1818 ontstond in Oberndorf, een dorpje nabij Salzburg, op een tekst van kapelaan Joseph Mohr en muziek van de plaatselijke organist Franz Xaver Gruber, strookt met de historische waarheid. Dat het op de avond van Kerstmis zelf inderhaast werd neergepend voor zangstem en gitaar omdat het orgel stuk was, is wellicht vrome fictie. Via uitvoeringen in Tirol, waar het als een volkslied werd beschouwd, en uitgaven vanaf 1838, verspreidde het zich al snel over de grenzen heen en ontstonden er vertalingen in de meest diverse talen. Stille nacht, heilige nacht is en blijft een onverwoestbaar succes. Over de vermeende kwaliteiten of gebreken van het lied blijven de meningen verdeeld. Wat er ook van zij, de vooraanstaande Franse componist Arthur Honegger vond het lied waardevol genoeg om het te integreren in zijn Cantate de Noël (1953).

(Uit Er is een kindeke... De geboorte van Jezus in de Nederlandse en Vlaamse cultuur van Ignace Bossuyt)

Varia

Uit de Druivelaar

Ik heb verdriet, zei een kleine aardappel, mijn moeder zit in de puree.

Zegt het ene schaap tegen het andere:
– Jij loopt een beetje mank, hé,
– Dat klopt, ik ben vroeger lam geweest.

Gelijkenis

– Wat is de gelijkenis tussen een theaterdirecteur en een politieke partij na de verkiezingen?
– ??
– Ze behouden zich allebei het recht voor om het programma te wijzigen.

Proficiat

Carine en Filip mochten zich op 4 oktober 2011 verheugen bij de geboorte van hun vierde kleinkind Noor, dochtertje van Bert Casier en Elien Vannesche.

Activiteitenkalender

  • Vrijdag 9 december 2011, om 19.30 uur bezoekt de Sint het Ruitercentrum.
  • Zondag 25 december 2011, Kerstmis, om 11.30 uur in de Sint–Amandskerk te Roeselare (UNIFORM).
  • Vrijdag 27 januari 2012, om 19.30 uur: nieuwjaarsbijeenkomst in het Ruitercentrum. De tenoren nemen de feestfakkel over.

Terug