Vocaal Ensemble Sancti Cordis Roeselare

mei 2015

Logo Hartje

Jaargang 29, nummer 3 mei 2015

Dirigentenwissel

Op 22 augustus 2015 zingen we in de Sint–Martinuskerk te Oekene (*) de huwelijksmis van Lies en Stijn. Deze keer staat ons koor niet onder de leiding van de ons vertrouwde Dirk Berkein. Voor deze familiale aangelegenheid geeft hij het dirigeerstokje door aan Wim Verdonck. Voor ons is dat echter geen onbekende, want hij coachte ons bij de opname van onze Haydn–cd in 1997.

Wim Verdonck is de dirigent van het Kortrijks Vocaal Ensemble. Na het beëindigen van zijn studie Regent Muzikale Opvoeding aan het Leuvense Lemmensinstituut, behaalde hij er het getuigschrift van Muziektherapie. In 1995 behaalde hij de Eerste Prijs Koordirectie bij Erik Van Nevel. Hij kent de koorwereld van binnen en van buiten: hij was een tijd lang zingend lid van het vermaarde ensemble Ex Tempore, hij behoorde diverse keren tot de selectie van het Wereldjeugdkoor en zong met het Wereldkamerkoor. Hij coacht en jureert dikwijls bij grote koorwedstrijden. Hij was vier jaar lang dirigent van Capella Groeninghe en hij leidde ook het koor van de KULAK. Sinds de oprichting van het Kortrijks Vocaal Ensemble in januari 1998 is hij er de vaste dirigent van. Met dat KVE bouwde hij een indrukwekkend palmares aan optredens op, in Vlaanderen en in Engeland. In 2006 en 2008 had het KVE een groot succes met de uitvoeringen van de Matthäus Passion van J.S. Bach in Tongeren, Genk en Kortrijk en in 2010 in Brugge en Kortrijk.

Naast zanger en dirigent is Wim Verdonck ook organisator en bezieler van het Vlaamse koorleven. Van 1994 tot 2000 was hij samensteller en presentator van het druk beluisterde Radio 3–programma "Het Koorleven in Vlaanderen".

Tot slot is Wim Verdonck ook in het onderwijs actief: hij is muziekleraar in het Stella–Marisinstituut in Kortrijk. Sinds kort geeft hij ook koordirectie aan de Waregemse Muziekacademie.

(*) Zie "t Hartje" van maart 2002, p. 344

Muziekinstrumenten uit de oudheid

Muziek in de klassieke oudheid was voornamelijk op zingen gericht. Maar er waren ook diverse muziek– en percussie–instrumenten.

Lier: een klein, harpachtig tokkelinstrument gemaakt van snaren die over een klankkast gespannen zijn. De lier werd in verband gebracht met de god Apollo en het voordragen van poëzie.

Fluiten: De Griekse auloi en de Romeinse tibiae waren luidruchtige instrumenten met een klank die vergelijkbaar is met de tegenwoordige klarinet of doedelzak. Ze werden met joligheid en met de god Dionysus in verband gebracht.

Koperblazers: muziekkapellen voor koperblazers werden door de oorlogszuchtige Romeinen uitgevonden om hun steeds terugkerende militaire parades en shows te begeleiden. Er bestonden verschillende soorten koperblazers zoals de tuba, de cornu (of 'hoorn'), de lituus en de bucina.

Waterorgels: het eerste waterorgel of hydraulis werd tijdens de 3de eeuw v.C. door een Alexandrijn uitgevonden. Deze oude wonderen van de techniek waren waanzinnig populair bij de praktisch ingestelde Romeinen.

(Uit Het zwaard van Damocles – Ferdie Addis)

Jarige componisten (11)

Paul Dukas (1865 – 1935)

150 jaar geleden, op 1 oktober 1865, werd Paul Dukas geboren in Parijs. Zijn familie stamde uit de Elzas. Zijn vader was bankier en zijn moeder was muzikaal heel begaafd. Paul Dukas leerde als kind piano spelen, maar zijn talent kwam pas goed naar voren toen hij in zijn vroege tienerjaren begon te componeren. Op zestienjarige leeftijd ging hij naar het conservatorium in Parijs en speelde hij pauken in het conservatoriumorkest. Hij raakte bevriend met de drie jaar oudere Debussy, die net als hij erg van Wagner hield, hoewel de conservatieve muziek van Franck en zijn leerling D´Indy meer in de mode was.

Hij was tweevoudig winnaar van de Prix de Rome. In het begin van de jaren 1890 kreeg Dukas bekendheid door zijn muziekkritieken en als medewerker van de nieuwe uitgave van de werken van Jean–Philippe Rameau. Pas toen hij dertig was, raakte hij als componist goed op dreef. Hij oogstte succes met zijn ouverture Polyeucte en met zijn enige Symphonie. Van de werken die zijn uitgegeven en bewaard zijn gebleven, is het symfonisch scherzo L´ apprenti sorcier (naar Goethes ballade Der Zauberlehrling) zonder meer het bekendste. De harmonische subtiliteit van dat werk heeft duidelijk invloed gehad op twee composities: Feu d´artifice van Stravinsky en Jeux van Debussy.
Hoewel Dukas voor veel mensen ophoudt bij De tovenaarsleerling, heeft hij meer stukken geschreven die beslist de moeite waard zijn, zoals de monumentale pianosonate, de opera Ariane et Barbe–Bleue naar een libretto van Maurice Maeterlinck en het levendige ballet La Péri met de inleidende fanfare. Na dit werk uit 1912 zou Dukas geen enkel stuk meer publiceren.

Als componist was Dukas zowel bescheiden als perfectionistisch, wat ertoe leidde dat hij bijna de helft van de weinige werken die hij schreef zou vernietigen.

Paul Dukas stierf op 69–jarige leeftijd in zijn geboortestad Parijs.

Uit de anekdotetrommel (8)

Franz Schubert

Op 31 januari 1797 werd Franz Peter als twaalfde kind van de familie Schubert geboren. Hij was de eerste echt markante componist die het levenslicht in Wenen zag, terwijl de groten voor hem er zich in een bepaald stadium van hun leven vestigden. Franz was dus een rasechte Wener en hield vanzelfsprekend van een goed glas wijn en zelfgezette zwarte koffie, twee dranken die zowel op de Schubertiades (bijeenkomsten waar gezamenlijk en informeel gemusiceerd en voorgedragen wordt) als in de cafés rijkelijk vloeiden. Op een dag ging Franz Lachner bij hem op bezoek. Schubert, die helemaal geen zin had om nog door te werken, stelde voor om samen een stevige bak troost te drinken. Zelfgezette. Hij haalde een van zijn waardevolste bezittingen uit de kast, een oude koffiemolen, en begon lustig te malen. Terwijl hij neuriënd zat te draaien, veerde hij plots in extase op en gooide de koffiemolen met een stevige worp in een hoek, zodat de bonen overal in het rond vlogen. Als een gek begon hij te roepen dat hij het eindelijk had gevonden. Franz Lachner wilde graag weten wat hij dan wel had gevonden. "Maar jongen, zo´n oude roestige koffiemachine is toch een fantastisch ding, hé?", sprak hij. "Terwijl je ontspannen zit te malen, komen de melodietjes en themaatjes je zomaar tegemoet gevlogen. Je bent soms dagen aan het zoeken, maar zo´n machine heeft het in een oogwenk voor elkaar." Hij begon prompt hardop te zingen en Lachner schreef netjes de eerste noten op een blad papier van wat later het kwartet Der Tod und das Mädchen zou worden.

(Uit Brouwerijen – Muzikaal dagboek, Fred Brouwers)

Omtrent violen

Types violen

Dan Chitwood, een plantbioloog, verzamelde in veilingcatalogi foto´s van negenduizend violen uit vier eeuwen. Die bleken, qua vorm, allemaal te herleiden tot vier oertypes: Maggini (eind jaren 1500), Stradivarius (rond 1700, en sinds de negentiende eeuw de meest gekopieerde), Amati (ook rond 1700) en Stainer (rond 1650).
Hoewel de periode waarin een viool gebouwd werd, meespeelt in haar vorm, lijkt mode niet zo zwaar gewogen te hebben. Op ieder ogenblik werd de gekozen vorm vooral bepaald door de traditie waarin de vioolbouwer was opgeleid.
De precieze vorm van een viool heeft niet zo veel invloed op de klank. Toch is de Stradivarius, tot op vandaag, nog steeds het meest begeerd.

Dure violen

In juni vorig jaar veilde Sotheby´s in Londen een 300 jaar oude altviool en hoopte dat daar 45 miljoen dollar (33 miljoen euro) voor geboden zou worden, maar daarmee was het veilinghuis toch wat te voortvarend. Er werd geen koper gevonden.
Het ging om een Stradivarius die dateert van 1719 en bekend is onder de naam "Macdonald". Hij is in voortreffelijke staat en het zou de beste altviool zijn die nog bestaat.
Antonio Stradivari, in 1737 overleden in Cremona, heeft zo'n zeshonderd violen en vijftig cello´s gebouwd, maar er resten slechts tien altviolen van zijn hand.
De laatste muzikant die de "Macdonald" in handen had, was de Australisch–Britse altviolist Peter Schidlof, die voor de nazi´s gevlucht was naar Engeland en daar het Amadeuskwartet had gesticht. Hij stierf in 1987. Sindsdien was het instrument in bezit van zijn familie.

Het duurste exemplaar ooit blijft daarmee de "Lady Blunt", de Stradivarius van de gelijknamige kleindochter van de dichter Lord Byron. De viool werd in 2011 verkocht voor 15,9 miljoen dollar (11 miljoen euro).

En wist je dat?

De viool was vroeger (15de–16de eeuw) het instrument van de gewone man, van reizende muzikanten, bedelaars en vagebonden.
In deftige milieus en op openbare gelegenheden was ze ongewenst!

De klankgaten hebben de vorm van een sierlijke F en worden daarom ook de f–gaten genoemd.

Het kinstuk of de kinhouder is pas rond 1820 uitgevonden.

De allereerste strijkstok bestond al vóór onze jaartelling.

Meer dan de helft van de strijkstokken in de wereld zijn bespannen met paardenhaar uit Mongolië.

De beroemde vioolbouwer Stradivarius heeft zo’n 600 violen gemaakt. Er zijn er, over de hele wereld verspreid, nog maar 450 van over.

Paganini kon zo virtuoos en gepassioneerd vioolspelen, dat hij tijdens concerten wel eens een strijkstok en snaren brak.

De Italiaanse vioolbouwer Amati gaf 400 jaar geleden de viool haar definitieve vorm.

Varia

Proficiat

Ludo en Rita mochten zich op 5 maart 2015 verheugen bij de geboorte van hun tweede kleinkind Tiemen, zoontje van Lode De Schepper en Marieke Willaert.

In memoriam

Op 12 april 2015 overleed in Ardooie Filip Casier, echtgenoot van Carine Devlieger. Wij bieden haar en haar familie ons medeleven aan.

De Sint–Jozefskerk

Op Witte Donderdag dit jaar zongen we de avondviering in de Sint–Jozefskerk aan het deken De Saegherplein in Roeselare.

Eind 2014 werd de Sint–Amandskerk als eerste Roeselaarse parochiekerk aan de liturgische dienst onttrokken. Het is een publiek geheim dat de uit 1939 daterende Sint–Jozefskerk de volgende op het lijstje is. De parochie heeft immers al vijftien jaar geen eigen priester meer en vier jaar terug werden de laatste wekelijkse vieringen gehouden. Op vandaag wordt de kerk nog gebruikt voor doopsels, begrafenissen, huwelijksplechtigheden, kerkelijke feestdagen en koorrepetities. Om de twee weken is er ook orthodoxe viering. Het gebouw is ook dringend aan renovatie toe. Vooral de toren is in bijzonder slechte staat. Wanneer de kerk effectief ontwijd zal worden, is voorlopig enkel gissen. Dankzij het comité Cultuursjok is de kerk, naast gebedshuis, nu tijdelijk ook concertzaal. Sedert augustus vorig jaar vinden er tweemaandelijks muzikale optredens plaats.

Activiteitenkalender

  • Zaterdag 15 augustus 2015, O.–L.–V.–ten-hemel-opneming, om 10.30 uur en om 11.30 uur in de Sint–Bernarduskerk te Nieuwpoort.
  • Zondag 16 augustus 2015, om 11.00 uur in de O.–L.–Vrouwekerk te De Panne.
  • Zaterdag 22 augustus 2015 om 14.00 uur: huwelijksviering van Lies Berkein en Stijn Dehenau in de Sint-Martinuskerk te Oekene.
  • Zaterdag 21 november 2015: Ceciliaviering.